Romanlar uzun yıllardır temel haklarına erişimde ayrımcılığa maruz kalıyor; eğitim, sağlık, barınma ve istihdam alanlarında hak kayıpları ve sorunlar yaşıyor. Bu sorunlara çözüm iddiası ile 2009 yılı Roman açılımı ve sonrasında Türkiye'de 2016- 2021 yıllarını kapsayan "Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi"nin geliştirildiği bir dönem yaşanmıştı.Kamuoyuna yansıyan ve sivil toplum örgütlerine aktarılan bilgiler doğrultusunda, 2022'nin Ağustos ve Eylül aylarında 2022-2025 yıllarını kapsayan yeni bir "Roman Strateji Belgesi ve Eylem Planı" açıklanması bekleniyor.

Romanlar, 22-23 Temmuz 2022 tarihlerinde İzmir Büyükşehir Belediyesi ve Eşit Haklar İçin İzleme Derneği iş birliğinde kendi eylem planlarını hazırlamak üzere "Roman Hakları Çalıştayı" gerçekleştirdi. Çalıştay sonunda "İnsan Haklarına Erişimde Romanlar İçin Eşitliği Sağlamak: Eşitlik İçin Eylem Planı" hazırlandı.

2016-2021 arasında uygulanan "Roman Vatandaşlara Yönelik Strateji Belgesi"nin süresi geçtiğimiz yıl içerisinde sona erdi. Eylem planları tamamlanmış olmasına rağmen, bu süreçte faaliyetlerin kamuoyu ile paylaşıldığı, bağımsız izleme mekanizmasının geliştirildiği ve kamu bütçesinin ayrıldığı bir eylem planı gerçekleştirilmediği ifade ediliyor. Tamamlanan eylem planları sürecinde Romanların yaşadığı hak kayıplarında veya maruz kaldıkları ayrımcılıkta gözle görülür bir iyileşme görülmediği de biliniyor.

Bu kapsamda Ankara, Aydın, Balıkesir, Çanakkale, Denizli, Edirne, Gaziantep, Hatay, İstanbul, İzmir, İzmit, İznik, Manisa, Mersin, Sakarya, Samsun, Tekirdağ ve Van illerinden Roman hakları konusunda çalışan toplamda 80 katılımcı, 11 dernek ile çoklu ayrımcılık riski altında bulunan Romanların katılımıyla Romanların yaşadıkları ayrımcılık, temel haklara erişim, hak ihlalleri ve kamu politikalarına erişim gibi konular tartışıldı.

Orantısız bir yoksulluk

Katılımcıların yayınladığı ortak bildiride Romanlar, ayrımcılıkla mücadeleye ve bütünlüklü bir insan hakları perspektifine yönelik şu açıklamalara yer verdi:

“Türkiye’de Romanlar, ötekileştirilmiş bir nüfus olarak, temel hak ve özgürlüklere erişimde ayrımcılığa uğruyor. Ayrımcılık, Romanlara yönelik yerleşik önyargılardan beslenen ve ten renginden ikamet edilen mahalleye kadar uzanan bir yelpazede tezahür eden ayrımcı pratiklerle yaşamın tüm alanlarında karşımıza çıkıyor. Ayrımcılık, Roman topluluklarını orantısız bir yoksullukla karşı karşıya bırakıyor, ekonomik ve sosyal koşulların değişimi karşısında savunmasız bırakıyor.

"Romanların temel insan haklarına erişimde yaşadıkları ayrımcılık, insan haklarının birbirleri ile olan ilişkisi nedeniyle hayatın her alanında eşit olmayan sonuçlar yaratıyor. Eğitim hakkını, sağlık veya çalışma hakkından; çalışma hakkını, barınma veya sağlık hakkını ayrı düşünmek olanaklı değildir.”

Kapsayıcı ve bütüncül plan talebi

Roman Hakları Çalıştayı katılımcıları, hazırlanacak yeni eylem planının işleyiş süreci, aktörleri ve kapsayıcılığı bakımından Roman vatandaşların sorunlarının çözümünde yapıcı bir başlangıç olmasını istediklerini belirtti:

“Roman Strateji Eylem Planı'na yönelik hazırlamış olduğumuz önerilerin dikkate alınmasını temel insan haklarına erişim için kalıcı çözüm ve eşitlik için eylem planları hazırlanmasını istiyoruz. Yeni Roman Strateji Eylem Planı'nın Roman kadınlar, çocuklar, engelliler gibi farklı Roman gruplar için kapsayıcı, bütüncül ve insan hakları değerlerini benimsemiş bir anlayışa sahip olması gerekiyor."

Çalıştay katılımcısı olan 11 Roman sivil toplum kuruluşu (Eski Hükümlüler Derneği, Mersin Romanlar Sosyal Kültür ve Dayanışma Derneği, İstanbul Roman Hakları Federasyonu, Gaziantep Davulcular ve Zurnacılar Dayanışma Dernegi, Gaziantep Yöresel Halk Müzisyenleri Yaşatma ve Dayanışma Derneği, Trakya Sosyal Gelişim ve Gençlik Derneği, Roman Hakları Derneği, Romani Godi, Roman Toplumu Gençlik Eğitim ve Kalkınma Derneği, Samsun Roman Hakları Derneği, Sivil Düşler Derneği) hazırladıkları eylem planını Aile ve Sosyal Hizmetler Bakanlığı’na sundu.