Bir süredir Türkiye, Kuzey Afrika’dan gelen çöl tozunun etkisi altında. Havanın puslu ve kapalı olmasına neden olan çöl rüzgarları insan sağlığı açısından da tehlike barındırıyor. Türk TORAKS Derneği (TTD) Başkan Yardımcısı, Koç Üniversitesi Göğüs Hastalıkları Ana Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Bayram, çöl tozlarının başta astım ve KOAH gibi kronik akciğer hastalıkları olmak üzere, kalp ve diğer hastalıklara bağlı ölümleri arttırdığını söyledi. Bayram, bu bireylerin zorunlu olmadıkça bu süreçte dışarıya çıkmamalarını çıkıyorlarsa da mutlaka maske kullanmaları uyarısında bulundu. Prof. Dr. Hasan Bayram ile, çöl tozunun insan sağlığına etkilerini ve ne yapılması gerektiğini konuştuk. 

Çöl tozu nedir, ülkemize nasıl ulaşıyor?

Çöl tozu, dünyanın belli başlı çöllerinden rüzgar ve fırtınaların etkisiyle havalanıp, bulut halinde rüzgar ve hava akımlarının etkisi ile çok uzak bölgelere taşınabilmekte. Türkiye büyük ölçüde Kuzey Afrika’daki Sahra Çölü’nden kalkan tozların rüzgar ve hava akımları ile taşınması sonucu etkilenmektedir.

KRONİK HASTALARDA ÖLÜMLERİ ARTIRIYOR
Çöl tozunun insan sağlığına olumsuz bir etkisi oluyor mu? Özellikle astım, KOAH ve kronik hastaların sağlığına nasıl bir zararı var?

Dünyanın değişik yerlerinde yapılan çok sayıda çalışma çöl tozlarının başta astım ve KOAH gibi kronik akciğer hastalıkları olmak üzere, kalp ve diğer hastalıklara bağlı ölümleri arttırdığını göstermiştir. Bunun yanında çöl tozlarının yoğun olduğu dönemlerde hastaların şikayetleri artmakta, hastalıkları ağırlaşabilmektedir. Çalışmalar, bu hastalıklara bağlı acil hastane başvuruları ve hastane yatışlarının çöl tozlarına bağlı olarak arttığını göstermektedir. Çöl tozları normal bireylerde de baş ağrısı, boğaz kuruluğu ve boğaz ağrısı, burun akıntısı gibi nezle benzeri bulgulara yol açmaktadır.  Kronik akciğer ve kalp hastalığı olanlar dışında, akciğer kapasiteleri azaldığı için yaşlı bireyler, yine akciğerleri henüz tam gelişmediği için çocuklar daha çok etkilenmektedir.

MASKE TAKILMALI, İÇ ORTAMDA KALINMALI

Çöl tozunun zararlı etkilerinden korunmak için ne yapmalıyız?

Bu dönemde başta risk altındaki kronik hastalar, yaşlı ve çocuklar olmak üzere, iç ortamda kalınmalıdır. Kapı ve pencereler olabildiğince kapalı tutulmalı, tozun içeri girişi önlenmelidir. Zorunlu olarak dışarıya çıkmak gerekiyorsa, pandemi için kullanılan maskeler takılmalıdır. Bu maskeler kısmen de olsa korunmaya katkıda bulunmakta, nefes ile alınan toz oranını azaltmaktadır.  Bu dönemde özellikle astım ve KOAH hastalarının şikayetleri artacağı için ilaç ihtiyaçları da artış gösterebilir. Doktorları ve sağlık kuruluşları ile iletişime geçip tedavilerini düzenlemelidirler. 

ÇÖL TOZLARIYLA BAKTERİ, MANTAR, VİRÜS VE ALERJENLER TAŞINIYOR
Bir yandan da Kovid-19 salgını devam ediyor. Çöl tozunun salgının yayılmasında bir etkisi var mı?

Çöl tozları ile birçok mineral ve element yanında çeşitli bakteri, mantar, virüs ve alerjenler taşınabilmektedir. İnsanlarda görülen şikayetler büyük ölçüde bununla ilişkilidir. Çalışmalar virüslerin de hem havadaki partiküler madde dediğimiz, siyah kurum ve parçacıklar ile, hem de çöl tozu zerrecikleri ile taşınabildiğini göstermiştir. Ancak bu şekilde taşınan virüsün hastalık yapıp yapmadığı bilinmemektedir.